شجاع‌الدوله، شخصیت ملی و پرافتخار تاریخ ما
- رده: از صفحات تاریخ ما
- نویسنده: بهروز پویان
- منتشر شده در سه شنبه، 02 سنبله 1395
در جنبش مشروطیت افغانستان شخصیت‌های ملی و وطندوست بیشماری بودند که برای آزادی و کسب استقلال تلاش‌های پیگیر نموده و با نثار خون شان بیرق آزادگی، عدالت و دموکراسی را بلند نگهداشتند. اما با حاکمیت حکومت‌های پوشالی و استبدادی طی چند دهه اکثر اینان به فراموشی سپرده شده و به جای شان عوامل تیره‌بختی ملت منحیث «قهرمان» برجسته ساخته شدند.
ملت‌ها و دولت‌های مردمی و مترقی در دنیا معمولا از حافظان استقلال و قهرمانان واقعی شان مسئولانه ارجگذاری نموده، از کارنامه‌های جان‌نثارانه و وطن‌پرستانه آنان با برپایی مجسمه‌ها، ساختن فلم‌هایی از زندگی آنان و شیوه‌های دیگر یادبود به عمل می‌آورند تا نسل جوان با سرمشق قرار دادن آنان به انسان‌های مفید و بااحساس در برابر وطن و جامعه شان بدل گردند. اما در کشور ما متاسفانه توسط ارتجاع و غلامان بیگانگان همان‌هایی برجسته ساخته می‌شوند که در عمل ننگ تاریخ ما بوده اند اما در مورد فرزندان صدیق تاریخ ما پژوهش ناچیزی صورت گرفته است.
«حزب همبستگی افغانستان» با معرفی قهرمانان راستین و گمنام کشور، می‌خواهد تلاش‌های نوکران بیگانه برای زدودن نام شخصیت‌های ضداستعماری و استقلال‌طلب وطن را خنثی نموده به جوانان شرافتمند و وطندوست آنان را بشناساند.
شجاع‌الدوله بابکرخیل غوربندی از مشروطه‌خواهان نزدیک به امان‌الله خان بود که گفته می‌شود به زندگی ننگین امیر حبیب‌الله خان پایان داد.
شجاع‌الدوله خان یکی از این قهرمانان تاریخ ماست که همانند دگر شخصیت‌های بزرگ جنبش مشروطیت و یاران شاه امان‌الله خان نقش برازنده‌ای در مقطعی از تاریخ کشور ما ایفا کرد. او که فراشباشی دربار حبیب‌الله خان (پدر امان‌الله خان) بود بعد از امان‌الله و محمد ولی خان دروازی فرد بانفوذ در «جمعیت سری دربار» که مجمع مشروطه‌خواهان بود، محسوب میشد. وی مرد زیرک، لایق و علم‌پرور بوده که به زبان های فارسی، پشتو، انگلیسی و روسی تسلط کامل داشت.
شجاع الدوله فرزند شاه دوله خان و نواسه نایب‌سالار پروانه خان در زمان امیر عبدالرحمن و از خانزادگان غوربند بود که در سال ۱۸۹۶ میلادی در پروان متولد و بعد در زمره غلام‌بچه‌ها، به دربار حبیب‌الله خان راه یافت. گفته می‌شود که شجاع‌الدوله بود که ماموریت قتل حبیب‌الله خان فاسد را عملی نموده راه را برای استقلال کشور و ظهور یک دولت ملی و عدالتخواه باز نمود. میرغلام محمد غبار در جلد اول «افغانستان در مسیر تاریخ» می‌نویسد:
«شجاع‌الدوله خان به ساعت ده صبح جمعه به کابل رسید و با عین‌الدوله ملاقات کرد. این همان شخص است که گفته میشد عضو جمعیت سری دربار و همکار عین‌الدوله و کشنده امیر حبیب‌الله خان است.» (ص ۷۴۲)
«در تمام حلقه‌های پایتخت علنا گفته میشد که کشنده امیر حبیب‌الله خان شجاع‌الدوله خان فراشباشی (عضو جمعیت سری دربار) است نه دیگری. همین شخص بود که در دوره امیر امان‌اله خان امین العسس کابل، وزیر امنیت عمومیه، رئیس هیئت تنظیمه هرات و آخرا وزیر مختار افغانی در لندن گردید. انگلیسی ها او را بد میدیدند و در سقوط دولت امانیه او را از لندن اخراج کردند.» (ص ۷۴۵)
شجاع‌الدوله، شخصیت ملی و پرافتخار تاریخ ما
امیر حبیب‌الله خان در فبروری ۱۹۱۹ جهت شکار ماهی و آهو از جلال‌آباد به کله‌گوش لغمان رفت و در نیمه‌های شب هدف گلوله قرار گرفته به قتل رسید. این حرکت سیاسی امان‌الله خان بود جهت پایان دادن به حکومت مستبد پدر و رویکار آوردن مشروطه‌خواهان به قدرت برای کسب استقلال افغانستان. شجاع الدوله به دلیل اینکه فرد مورد اعتماد حلقه مشروطه‌خواهان بود و منحیث فراشباشی دربار مسئولیت برپاکردن خیمه امیر را داشته به او دسترسی داشت، این وظیفه را به دوش گرفت و دیگرانی هم در حلقه دربار بودند که برای وی زمینه سازی کرده بودند.
با جلوس امان‌الله خان در کابل، شجاع‌الدوله به پست‌های مهم دولتی موظف گردید. سید مسعود پوهنیار در صفحه ۹۷ کتاب «ظهور مشروطیت و قربانیان استبداد» درین مورد می‌نویسد:
«چون در می ۱۹۱۹ کابینه اول امانی تشکیل شد، شجاع‌الدوله وزیر امنیه بود و بعد از آن در راس هیئت تنظیمیه به هرات مقرر گشت (۲۰ جدی ۱۳۰۰ش). ۱۹۲۴ الی ۱۹۲۸ سفیر افغانستان در لندن بود و بعد از ۱۳۰۸ش (۱۹۲۹) از آنجا برطرف و در برلین مقیم گشت... در سنه ۱۹۲۹ میلادی هنگام سقوط دولت امانی دوباره رئیس تنظیمه هرات شد اما وقتی که شجاع‌الدوله در موقع اغتشاش سقاوی به هرات آمد نایب‌سالار عبدالرحیم خان صافی قبلا مردم روشناس هرات را از خود ساخته بود لذا شجاع‌الدوله مجبور به مراجعت شده به برلین رفت.»
با سپاس از اعضای «حزب همبستگی» در آلمان که با زحمات زیاد آرامگاه شجاع‌الدوله را دریافته تصاویر آنرا برای نشر فرستادند.
درباره فعالیت‌های وی در لندن و برلین متاسفانه اطلاعات زیادی در دست نیست. شجاع‌الدوله که از طرفداران سرسپرده امان‌الله خان بود، در سال ۱۹۳۳ توسط حکومت مستبد آل‌یحیی از تابعیت افغانستان محروم ساخته شد که نهایتا در اوج جنگ دوم جهانی در سال ۱۹۴۴ درگذشت و در محله قبرستان ترکها در برلین به خاک سپرده شد.
