محاکمه دیکتاتور چاد، الگویی برای رسیدگی به جنایات جنگی در افغانستان
- رده: مقالات
- نویسنده: واحد منصوری
- منتشر شده در جمعه، 02 اسد 1394
حسین حبری، رئیس جمهور سابق چاد که متهم به جنایت علیه بشریت، شکنجه و جنایت جنگی است در محکمه‌ای در داکار، پایتخت سنگال، تحت محاکمه قرار گرفت. محاکمه او حاصل ۲۵ سال تلاش و دادخواهی است که توسط متضررین و بازماندگان قربانیان صورت گرفت.
حسین حبری (Hissène Habré) به تحریک فرانسه با یک کودتای نظامی در ۱۹۸۲ قدرت را در دست گرفت. رژیم مستبد حبری اعضای بسیاری از گروه‌های قومی چاد را تحت تعقیب قرار داده به قتل رسانید. او مسئول قتل نزدیک به ۴۰هزار انسان و شکنجه دوصد هزار نفر دیگر قلمداد گردیده است. در طول حاکمیتش، او از حمایت امریکا و فرانسه برخوردار بود. امریکا به علت داشتن تضاد شدید با رهبر لیبی معمرالقذافی، که در همسایگی چاد قرار دارد و مناسبات پرتنشی باهم داشتند، از این دیکتاتور حمایت می‌نمود تا از این طریق لیبی را دچار بی‌ثباتی سازد. سازمان «دیده‌بان حقوق بشر» در گزارشی می‌نویسد که امریکا با وجود اطلاع از قساوت پولیس مخفی چاد، به آموزش و تجهیز آن ادامه داد و کمک‌های فراوان مالی و تسلیحاتی به رژیم حبری نمود. دونالد نورلند (سفیر امریکا در چاد از ۱۹۷۹ الی ۱۹۸۱) به «دیده‌بان حقوق بشر» گفته است: «سی.آی.ای شدیدا در به قدرت رسانیدن حبری دخیل بود و من نمی‌توانم تصور کنم که آنان از آنچه در آنجا می‌گذشت بی‌خبر بودند.»
حبری که سالها سوار بر سرپنجه امریکا و فرانسه حاکمیت استبدادی‌اش را پیش برد، در جریان محکمه شعار «مرگ بر امپریالیست‌ها» را سر می‌داد!
روزنامه «واشنگتن پست» به تاریخ ۲۷ نوامبر ۲۰۰۰ از «یک مقام بلندپایه گذشته امریکا» نقل می‌کند: «حبری بطور قابل‌ملاحظه فرد توانا بود و هوش درخشان داشت که چطور با جهان خارج بازی کند. او همچنان یک فرد خونخوار، ستمگر و شکنجه‌گر بود. منصفانه است که بگویم ما می‌دانستیم که کیست و چه می‌کند ولی به آن چشم بستیم.»
حبری تا سال ۱۹۹۰ در قدرت باقی ماند و سپس حاکمیتش به دست جنرال ارتش «ادریس دبی» سرنگون شد و خود وی با میلیون‌ها دالر به کشور سنگال در غرب افریقا فرار نمود. دولت بلژیک بارها نظر به قوانین «جنایات جنگی» (قانون خاص آن کشور که طبق آن می‌تواند موارد جدی جنایات جنگی را در هر نقطه‌ای از جهان که به وقوع پیوسته باشد در محاکم آن کشور پیگیری کند) خواهان استرداد حبری شد اما دولت سنگال باوجود تاکید «اتحادیه اروپا» به این درخواست جواب منفی داد.
در سال ۲۰۰۶ اتحادیه افریقا «به نام ملت‌های افریقا» از دولت سنگال محاکمه وی را خواستار شد و بعد از مناقشات چندین ساله و فشار «دیوان بین‌المللی عدالت» (ICJ) متعلق به سازمان ملل متحد، در ۲۰۱۱ دولت سنگال آماده شد که مشترکا با اتحادیه افریقا، محکمه خاصی را برای پیگیری جنایات وی برپا نماید که متعاقبا حبری در سال ۲۰۱۳ برای بار دوم دستگیر و بعد از تحقیقات ۱۹ماهه در اوایل جولای ۲۰۱۵ محاکمه او رسما آغاز گشت. چهارهزار نفر از قربانیان در محکمه رئیس جمهور سابق چاد حضور دارند. ۱۰۰ تن از آنان در برابر قاضی شهادت دادند. اتهامات بر مبنای هزاران سندی مطرح شد که در سال ۲۰۰۲ کشف شدند.
این دیکتاتور جنایتکار اکنون ۷۲ ساله است. او به پینوشه افریقا مشهور است. این اولین بار در تاریخ است که محکمه دیکتاتور یکی از کشورهای افریقایی در کشور دیگری از این قاره برگزار می‌شود. در سال ۲۰۰۸ محکمه‌ای در چاد او را به اعدام محکوم کرده بود.
جنایات حسین حبری
در دوران ریاست جمهوری حبری دهها هزار تن از مخالفان سیاسی توسط پولیس بازداشت شده به قتل رسیدند که بسیاری از اجساد در گورهای جمعی دفن شدند. همرالاغوز نام محوطه یکی از گورهای جمعی دوران حبری است که رژیمِ خوفناکش از سال ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۰ بر این کشور حاکم بود. این ناحیه در حاشیه انجامنا پایتختِ چاد، یکی از تاریک‌ترین فصل‌های تاریخ این کشور را در خود پنهان کرده است.
جنت نگاربای یکتن از قربانیانِ زن است که در محکمه شهادت داد:
«به همه جای تنم دست زدند، سینه‌ها، همه جا. گفتم باردار هستم و منتظر کودک. من این کودک را در شرایط خیلی سختی به دنیا آوردم. روی زمین می‌خوابیدیم. بچه گریه می‌کرد، من گریه می‌کردم، بقیه زنها گریه می‌کردند. خیلی زار زدیم. آرزوی مرگ می‌کردیم. اما از مرگ خبری نبود… من می‌خواهم همه‌ی اینها تمام شود. برای اینکه نمی‌خواهم نه فرزندم نه خویشاوندم و نه هیچ انسان دیگری همان رنج‌هایی را که من کشیدم تحمل کنند… من منتظر این محکمه هستم، من می‌خواهم که عدالت در مورد ما اجرا شود.»
بسیاری به این باور اند که محکمه‌ی ویژه‌ای که به طور مشترک از سوی سنگال و اتحادیه افریقا برای رسیدگی به اتهامات رهبر سابق چاد تشکیل شده است، می‌تواند الگویی برای محاکمه‌های بعدی جنایتکاران ضد بشریت باشد.
امریکا در دوران ریاست جمهوری رونالد ریگان از حامیان اصلی حبری به شمار رفته از او در کاخ سفید پذیرایی نمود، اما حال که این دیکتاتور کاربردی به امریکا ندارد، دولت اوباما وعده سپرده که یک میلیون دالر به خاطر مصارف محکمه او به سنگال پرداخت نماید.
چاد با بیش از ده میلیون نفوس مرکز راه‌های تجاری و ارتباط میان افریقای شمالی و افریقای مرکزی و یکی از کشورهای فقیر جهان است. به دلیل مداخلات استعمارگران، محصور بودن در خشکه و عدم دسترسی به دریاهای آزاد، وسعت زیاد و گسترش صحراها، و بالاخره عدم ثبات سیاسی تاریخی ناشی از اختلافات بخش شمالی و جنوبی، سال‌هاست که در ناامنی و وضعیت بد اقتصادی قرار دارد. همچنین خشکسالی سالهای ۱۹۶۸ تا ۱۹۷۴ و وابستگی به کمک‌های خارجی این عقب‌ماندگی را تشدید کرده است. چاد سالهای طولانی مستعمره فرانسه بود و هم‌اکنون نیز به دلیل منافع نفتی در قاره نفت‌خیز افریقا در مسایل سیاسی این کشور مداخله دارد. جنگ بر سر نفت در قاره سیاه بیشتر از سوی امریکا، انگلستان، فرانسه و چین تمویل می‌شود و جناح‌های درگیر از کمک مالی و تسلیحاتی همین کشورها برخوردار اند.
الگویی برای افغانستان!
گذشته از مرزهای افریقا، محاکمه حسین حبری به مثابه جنایتکار جنگی، الگوی مناسبی برای محاکمه جنایتکاران جنگی افغانستان نیز خواهد بود که لیست جنایات و پلیدی‌های شان طولانی‌تر و موحش‌تر از کارنامه ننگین حبری است. کشوری‌که بیش از چهار دهه است از سوی جنایتکاران معلوم‌الحال بلعیده شده و صدهاهزار انسان به طور وحشیانه شکنجه و به قتل رسیده اند. جنایتکارانی که امروز اکثر شان رسما از سوی امریکا و غرب و سازمان ملل متحد حمایت می‌شوند و با ریختن میلیاردها دالر به جیب شان، به جای اینکه زمینه محاکمه شان مساعد شود، بار دیگر بر گرده‌های زخمی ملت ما تحمیل شده اند.
حبری هم تا روزی که برای امریکا و غرب کاربرد داشت او را در قدرت نگهداشتند و همچون لته‌پاک مورد استفاده قرار دادند، اما امروز که او یتیم گشته است به آسانی تیغ عدالت به گلویش رسیده و دیگر سرمایه‌های هنگفت هم نمی‌تواند او را از چنگ قانون و عدالت رهایی بخشد. این سرنوشت محتوم تمامی غلامان بیگانگان و حاکمان جلادپیشه و خاین است.
برخی‌ها به‌ویژه حامیان قلم‌بدست و ظاهرا چیزفهم و تحلیل‌گران حامی این جنایتکاران از سال‌هاست که داد می‌زنند پشت محکمه و رسیدگی به جنایات جنگی نگردید و دهل «بخشش و آشتی» را به صدا درمی‌آورند. اما نمونه‌هایی از محاکمه جنایتکاران جنگی در کشورهای دیگر به ویژه این مورد تازه در چاد به بازماندگان قربانیان و دادخواهان نیروی تازه می‌بخشد تا تلاش‌های شانرا چند برابر کرده و متحدانه علیه جنایتکاران جنگی صدا بلند کنند و به مبارزه خستگی‌ناپذیر ادامه بدهند.
