رویای استفاده از آب کوکچه و آمو
- رده: گزارش‌ها
- نویسنده: محمود سیاوش
- منتشر شده در شنبه، 18 عقرب 1392
عوامل جنایت‌سالاران و سایر پرزه‌های متحجر و مفلوک نظام فعلی، با چشم‌پارگی خاصی معتقدند که افغانستان کشور عقب‌مانده است و امکانات رشد و انکشاف اقتصادی در آن وجود ندارد و با این تحلیل نتیجه میگیرند که در زمینه عدم رشد اقتصادی طی دهه‌‌های گذشته و بخصوص زمان حاکمیت مجاهدین و رژیم کرزی، رهبران و رژیم‌های بر سر قدرت تقصیری ندارند. حتی روشنفکران خودفروخته نیز اظهار میدارند که رکود اقتصادی و دربدری و فقر مردم ما طی سی سال اخیر ناشی از نبود امکانات انکشاف اقتصادیست، نه سلطه و حاکمیت گروه‌ها و احزاب وطنفروش و عاملان خیانت‌ها و جنایات.
من مثل هر افغان تشنه آبادی و خوشبختی وقتی یک چنین حرف‌ها را از روشنفکران مقیم تخار و بدخشان میشنوم برآشفته شده و میخواهم بگویم که جناب عالی، حداقل پروژه آبرسانی کوکچه را با ساختمان‌ها و وسایط مخروبه‌اش هر از گاهی به چشم مشاهده مینمایی و همچنان آگاه هستی که اگر راهزنی و ویرانی و غارت تاسیسات و تجهیزات گران‌قیمت توسط مجاهدین آغاز نمیشد، به مثابه بخشی از پروژه بزرگ از آغاز تا به حال کشور ما را به سمت پیشرفت‌هایی سوق میداد.
به همین منظور اطلاعاتی در مورد پروژه آبرسانی و بند برق کوکچه را به مثابه یکی از سرنوشت‌سازترین پروژه‌های اقتصادی افغانستان که فعلا به فراموشی سپرده شده است مینویسم تا یکبار دیگر به نسل جوان امروز هویدا گردد که حاکمان منفور سی سال اخیر چه خیانت هایی را به روند رشد و انکشاف اقتصادی این خطه وارد نموده‌اند.
پروژه آبیاری کوکچه یکی از برنامه‌های بزرگ اقتصادی افغانستان در بخش زراعت و آبیاری بود که مطالعات اقتصادی و تخنیکی آن طی سال‌های زمامداری داوود خان تکمیل گردید. هدف آن چنانچه از نامش پیداست تامین آب کافی برای زمین‌های کم‌آب و بی‌آب بود. در مرحله اول اراضی سمت راست (از پل کوکچه الی آخر قریه لاله‌گذر ولسوالی ینگی‌قلعه) و در مرحله دوم سمت چپ (از پل کوکچه تا ساحات ولسوالی‌های خواجه‌غار، دشت ارچی و امام صاحب و دشت آبدان میرعلم) را در بر میگرفت. اراضی جناح راست دریا جمعاً ٢٠٠٠٠ هکتار (معادل صد هزار جریب) زمین میباشد که ٨٠٠٠ هکتار اراضی کم‌آب و ١٢٠٠٠هکتار اراضی للمی بایر میباشند. زمین‌های مذکور با اعمار یک بند آب‌گردان بالای دریای کوکچه در ناحیه پل کوکچه و حفر یک کانال با ظرفیت ٢٠ متر مکعب آب تحت آبیاری قرار میگیرد.
پروژه کوکچه در دهه ٦٠ با در نظرداشت هدف اصلی (پلان احداث فارم میکانیزه در ساحه) ٢٠٠٠ هکتار را طور مقدماتی روی دست گرفت. از جمله ٤٨٠ هکتار زمین که شامل ٢٤ بلاک میباشد کاملاً آماده بهره‌برداری گردیده و مدت چهار سال تحت کشت قرار گرفت و حاصلات قناعت‌بخشی از آن بدست آمد. ۹۰ فیصد امور هموارکاری و احداث سیستم‌های آبیاری ١٥٠ هکتار دیگر که شامل ٥ بلاک میباشد نیز تکمیل ولی تحت کشت قرار نگرفته بود. ۲۵ فیصد کار٢٨٠ هکتار دیگر هم صورت گرفته بود. چون بند آب‌گردان ساخته نشده بود جهت پیشبرد امور آبیاری اراضی متذکره آب مورد نیاز توسط واترپمپ تامین میگردید. متاسفانه بعد از سال١٣٧١ و هجوم تنظیم‌ها پروژه مذکور با رکود مواجه گردیده و دارایی‌های آن با آفات جنگ‌ها نیست و نابود شد. ساختمان‌های اساسی شبکه آبیاری نزدیک اراضی هم تلف و واترپمپها به یغما رفتند.
ناگفته نباید گذاشت که در اراضی متذکره کشت انواع حبوبات و اشجار و پخته آزمایش و نتایج مطلوب بدست آمده است. ضمنا پروژه کوکچه تعمیر تاسیسات ضروری تولیدی شامل ورکشاپ‌های تخنیکی دیپوها، دفاتر اداری و ١٨ باب تعمیر رهایشی را نیز در بر میگرفت که اکثر آن تکمیل و مورد استفاده قرار داشتند. با تاسف که در ردیف سایر جایداد‌های پروژه ساختمان‌های متذکره نیز ٧٠-٩٠ فیصد تخریب شده اند.
آب اراضی جناح چپ دریای کوکچه که بالغ بر٦٠٠٠٠ هکتار زمین میباشد و مقدار ٨ -١٠ میگاوات برق، از کانالی به ظرفیت ١٠٠متر مکعب آب تامین میگردید و این پلان مرحله دوم پروژه بود. اسناد و نقشه‌های کاری پروژه در زمره جایداد‌های آن از بین رفته اما کاپی‌های آن را میتوان از ریاست پلان وزارت آبیاری و وزارت پلان یا از وزارت آبیاری کشور ازبکستان بدست آورد.
به اساس محاسبات فعلی که از آب دریای کوکچه صورت گرفته است، با در نظرداشت پیشرفت‌هایی که در تکنولوژی ماشین‌های تولید برق طی چند دهه گذشته به وجود آمده این دریا ظرفیت تولیدی ١٠٠٠-٢٥٠٠ میگاوات برق را به صورت نرمال داراست که آن را به عنوان بزرگترین منبع تولید انرژی در سطح کشور تبارز میدهد.
غیر از زمین‌های همواری که در اطراف دریای کوکچه و آمو در مناطق بدخشان، کندز، تخار، بلخ جزء برنامه‌های آبرسانی بحساب میامد و طرح آنها روی دست گرفته شده بود، میلیونها هکتار زمین للمی در دامنه‌های تپه‌های اطراف وجود دارد که موجودیت انرژی برق ارزانی که از آب خود این دریاها بدست بیاید، به آسانی زمینه آبیاری آنها را میسر خواهد ساخت. یعنی با ایجاد بندهای برق و بندهای آب‌گردان در امتداد دریای آمو و دریای کوکچه و مدیریت درست آن میتوانیم سیمای تمامی تپه‌ها و کوه‌های خاکی این سرزمین را بکلی تغییر داده و با افزایش حجم تولیدات زراعتی سطح زندگی را انکشاف دهیم. فعلا ً فقط ٢٩ بلاک زراعتی (جمعاً ٦٣٠هکتار زمین) با نصب واترپمپها در سینج اول و دوم و ترمیم و نصب گیست‌های دهنه‌جات و پاک‌کاری شبکه‌های آبیاری آماده بهره‌برداری شده میتواند.
تخریبات طبیعی طی میلیونها سال حوزه‌های فرو افتاده‌ای به عنوان محلات مناسب ذخیره آب دریای کوکچه را جهت استفاده دایمی و به گونه‌ای که به کشورهای تاجکستان و ازبکستان صدمه نزند ایجاد نموده است. مثلاً ساحه فروافتاده از بهارک تا جرم، ساحه فروافتاده فیض‌آباد، یمگان بدخشان و نواحی مشابه دیگر در تخار از جمله گودال‌هایی اند که با مصرف اندک صدها بیلیون متر مکعب آب را برای به گردش درآوردن همیشگی چرخ‌های توربین‌های برق و استفاده آب برای فصل‌های کم‌آب ذخیره مینمایند. برقی که از آب دریای کوکچه تولید میشود ظرفیت این را دارد که تمامی زمین‌های للمی صفحات شمال را از دریاها و آب‌های زیرزمینی آبیاری نماید.
محصولات برنج ولایت تخار که ١٥٤٠٠٠ هکتار زمین آبی دارد و به شکل سنتی و بدون دانش و وسایل مدرن تولید میشود، تقریبا برای چندین ولایت همسایه تخار کفایت میکند. واضح است که اگر معادل این مساحت زمین آبیاری شوند چه تحولی در عرصه زراعت به وجود خواهد آمد.
نکته بسیار مهم این است که تکمیل و اعمار بندهای برق و آب‌گردان در امتداد دریای کوکچه تنها با مصرف یک دهم اعانه کشورهای کمک‌کننده –که تا به حال سرقت رفته و یا حیف و میل گردیده- ممکن بود.
این تنها پروژه های تخار و بدخشان نیستند که به این وضعیت گرفتار شده اند، پروژه آبرسانی نیمه‌کاره بند کمال‌خان که کار اعمار آن در سال ١٣٥٢–١٣٥٧ شروع گردید ولی تا هنوز هیچ اقدامی برای اعمار مجدد آن صورت نگرفته است. طی ١٢ سال اخیر که بصورت گوشخراش از «بازسازی» صحبت به عمل می‌آید این پروژه حیاتی نیز مورد بی‌توجهی خاینانه قرار گرفته است. پروژه بند کمال‌خان که ١٠٠هزار هکتار زمین را از منطقه چهاربرجک تا آخر ولسوالی گنگ نیمروز آبیاری و به کشتزار تبدیل میکرد، مبلغ ٣٣ میلیون دالر با کشور چکسلواکیا قرارداد گردیده بود. افغانستان کشور زراعتی‌ای که فقط در صورت استفاده درست آب‌های جاری و زیرزمینی، به دلیل داشتن مزارع وسیع در سطح منطقه به پیشرفت‌های چشمگیر دست خواهد یافت. مساحت زمین‌های زراعتی افغانستان را ٨ میلیون هکتار تخمین زده‌اند که ساحه معدودی آن به شکل پراکنده و سنتی مورد استفاده دهقانان قرار داشته و قسمت اعظم آن به علت نبود آب غیر قابل استفاده است. این در حالیست که افغانستان از جمله کشور‌هاییست که دارای ذخایر بزرگ آبی میباشد ولی به علت نداشتن بندها و ذخایر آب‌های آن به هدر میرود. سالانه ٥٠ میلیارد متر مکعب آب که قدرت تولید هزاران میگاوات برق را دارد بخصوص در سرزمین‌های ایران و پاکستان میریزد و انرژی برق به قیمت گزاف از کشورهای همسایه وارد میشود. مجموعه آب‌های زیرزمینی و روزمینی افغانستان را ٧٠ الی ٩٠ میلیارد متر مکعب برآورد کرده‌اند که ٣٠-٢٠ درصد آن در داخل و بقیه به علت ضعف مدیریت مورد استفاده کشورهای همسایه قرار میگیرد. طبق محاسباتی ارزش یک متر مکعب آب شیرین که از کشوری به کشور دیگر میرود یک دالر است و به این شکل سالانه به ارزش ٥٠ میلیارد دالر آب‌های افغانستان به کشورهای همسایه به صورت رایگان میرود.
با محاسبات ارقام بالا بازهم روشن میگردد که عامل پسماندگی اقتصادی افغانستان نه نبود زمینه‌های انکشاف بلکه اقتدار مستبدان فرصت‌طلب و سودجو و نوکر بیگانه است. تا زمانی که رهبران، احزاب و جریانات سیاسی ارتجاعی و ضد مردمی و وابسته به بیگانگان مثل احزاب جنایت‌کار خلق و پرچم و اخوانی‌ها بر اریکه قدرت تکیه زده‌اند، امکان هیچگونه شکوفایی در زندگی مردم میسر نیست.
تا وقتیکه افغانستان تحت سیطره امریکا و سایر متجاوزان قرار دارد، استفاده از آبها و دیگر داشته های طبیعی ما همچون رویا باقی خواهد ماند. کشور های استعماری هرگز نمی‌خواهند که مستعمرات شان به خودکفایی و شکوفایی برسند. آنان حاضرند میلیونها دالر را برای انتقال برق وارداتی به مصرف بر‌سانند، اما نوکران شانرا از کار روی پروژه های زیربنایی برحذر میدارند. فقر و بدبختی و محتاج بودن مردم یک کشور، زمینه‌ساز غارتگری و تاخت و تاز آنان بوده بنا به هر قیمتی می‌کوشند جز یک مشت نوکر و دلال شان، توده های عام کشورهای تحت سلطه شان در فلاکت و بدبختی تمام بسر برند. آن «تحلیلگران» و فروخته شده هایی که حضور دایمی امریکا را برای پیشرفت و ترقی افغانستان مفید و لازم تبلیغ می‌کنند، این حقایق روشن را عمدا زیر می‌زنند.
