تذکره الکترونیک افغانستان: پروژه ملی یا امریکایی؟
- رده: مقالات
- نویسنده: احمر
- منتشر شده در جمعه، 06 سرطان 1393
چند ماه پیش، سر و صدای تذکره الکترونیک همه جا را فرا گرفته‌بود. دولت بخصوص وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی این را دستاورد بزرگی اعلام نمود؛ اعضای پارلمان و سنا به سر و صورت یکدیگر کوبیدند که ملیت در تذکره الکترونیک ذکر شود یا خیر. ولی نکته‌ای را که هرگز درموردش حرف نزدند، نکات پشت پرده این «دستاورد» است که معلومات به‌دست‌‌آمده از شهروندان کشور از طریق این تذکره در خدمت کی قرار می‌گیرد؟
ظاهرا پروژه تذکره الکترونیک، که فعلا در چارچوب «اداره توزیع تذکره الکترونیکی» فعال است، در ۱۳۸۷ توسط وزارت مخابرات و تکنالوژی معلوماتی آغاز گردید و پسان‌ها وزارت امور داخله نیز به آن پیوست. برای ملی جلوه‌دادن این پروژه، در شروع گفته شد که بودجه پروژه که به ۱۲۱ میلیون دالر می‌رسد از بودجه انکشافی دولت افغانستان تمویل می‌شود. اما بعدا وزارت امور داخله در سایتش نوشت که جامعه جهانی ۱۱۵ میلیون دالر یعنی ۹۵٪ این پروژه را تمویل خواهد نمود.
«آژانس خبری روز» در ۳۱ جولای ۲۰۱۲ از زبان صدیق صدیقی، سخنگوی وزارت امور داخله، می‌نویسد:
«در تذکره‌های الکترونیک عکس، نام، تاریخ تولد و دیگر اطلاعات مربوط به دارنده تذکره جا داده شده‌است.»
۱۶ اپریل ۲۰۱۴: کارمند نظامی امریکا معلومات بیومتریک یکی از مریضان مراجعه‌کننده به شفاخانه نظامی در میدان‌هوایی بگرام را ثبت می‌کند. (عکس از: نیروهای نظامی ایالات متحده)
در ظاهر این پروژه سهولت‌های زیادی را برای شهروندان افغانستان به بار می‌آورد. مثلا اشتباهات در درج هویت وغیره به آسانی اصلاح شده می‌توانند؛ پاسپورت و جواز رانندگی فرد نیز با این کارت مرتبط می‌باشد و چندین نکته دیگر. اما اخیرا سایت «استخبارات عامه» (publicintelligence.net) سندی از نظامیان ایالات متحده را به نشر رسانیده که پرده از این «دستاورد دولت افغانستان» برمی‌دارد. در شروع این مقاله چنین نوشته شده:
«از چندین سال بدینسو، نیروهای نظامی ایالات متحده جنگ بیومتریک را به پیش می‌برند و تلاش دارند با جمعاوری معلومات شخصی بخش اعظم نفوس افغانستان، شبکه‌های شورشی در تمام کشور را درهم شکنند. سند نیمه‌سری نیروی نظامی ایالات متحده در دسترس "استخبارات عامه" قرار گرفته که رهنمودی است برای استفاده ماشین آلات بیومتریک جهت شناخت افغان‌ها.»
در پیشگفتار سند «رهنمای فرماندهان نظامی ایالات متحده جهت استفاده بیومتریک در افغانستان» نوشته شده که در حال حاضر در تمام افغانستان از ۷۰۰۰ آله جهت جمعاوری معلومات بیومتریک استفاده می‌شود. هرچند بیومتریک شامل تمام داده‌های اناتومی و فزیولوژیکی بدن شده می‌تواند ولی وظیفه عمده تمام این آله‌ها جمعاوری داده‌هایی است که شامل نشان انگشت، عکس قرنیه چشم و چهره، نام و شهرت مکمل فرد می‌گردد. در این سند نیز ذکر گردیده که تمام این ۷۰۰۰ آله با ۱۵۰ سرور کمپیوتر وصل هستند که داده‌ها را با هم رد و بدل می‌کنند.
در نخست، معلومات جمع‌شده در سرور‌های محلی در افغانستان توسط تحلیل‌گران امور جاسوسی ایالات متحده مورد بررسی قرار می‌گیرند ولی در انتها تمام این مواد به سرور مرکزی وزارت دفاع ایالات متحده، «سیستم خودکار شناخت بیومتریک» (Automated Biometric Identification System - ABIS)، در ویرجینای غربی فرستاده می‌شوند. این معلومات در آنجا نیز به کمک «جدول دیدبان با امکانات بیومتریک» (Biometric Enabled Watch List - BEWL) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته و در اختیار وزارت امنیت داخلی و اف.بی.آی نیز گذاشته می‌شود.
دگروال جیمز دی. ادواردز، فرمانده نیروهای نظامی ایالات متحده، «مرکز خدمات بیومتریک افغان ۱۰۰۰» در مرز ویش که اخیرا توسط دولت این کشور ساخته شده، را به قومندان امنیه ولسوالی سپین بولدک تسلیم می‌کند. (عکس از: نیروهای نظامی ایالات متحده)
گفته می‌شود که جمعاوری معلومات بیومتریک از شهروندان افغانستان برای دولت امریکا آن قدر اهمیت حیاتی کسب نموده که در سند رهنمای بیومتریک به نظامیانش توصیه شده که «تمام پایگاه‌های مرزی و بازرسی جنگ در سراسر افغانستان باید جمعاوری معلومات بیومتریک از تمام شهروندان کشور را در اولویت وظیفه شان قرار دهند». بر علاوه آن، دولت امریکا از چندین سال بدینسو پروژه مشترکی را با وزارت داخله افغانستان به نام «افغان ۱۰۰۰» (Afghan 1000) آغاز نموده‌است. مطابق اسناد این پروژه، هدف راه‌اندازی آن این است که تا ۲۰۱۲ معلومات بیومتریک ۸۰٪ نفوس این کشور یعنی ۲۵ میلیون فرد جمعاوری شود. اگرچه تعداد معلومات جمعاوری‌شده‌ی شهروندان افغانستان تا به حال افشا نگردیده ولی یک مسئله روشن است که وزارت امور داخله از چند سال بدینسو معلومات بیومتریک افغان‌ها را از طریق «میدان‌هوایی بین‌المللی کابل»، «ریاست ثبت احوال نفوس» و در این اواخر مرز تورخم و سپین بولدک جمعاوری می‌نماید.
در نهایت، جمعاوری معلومات بیومتریک به ۸۰٪ نفوس افغانستان خلاصه نمی‌شود و هر فرد زنده این کشور را دربرمی‌گیرد. در کنفرانس مقام‌های بلندرتبه افغانستان در ارتباط به معلومات بیومتریک که در ۲۰۱۰ برگزار شده بود، یکی از سخنرانان این برنامه، دگروال کریگ اوسبورن – گروه ویژه بیومتریک ایالات متحده، به حاضران گفت:
«معلومات بیومترک قابلیت تسلط بر هویت افراد را برای دولت افغانستان می‌دهد. قرنیه چشم تان فقط مختص به شما می‌باشد و مشخصات قرنیه چشم چپ از راست تان فرق دارد.... نام را به‌شکل غیرقانونی یا حتا قانونی تغییر داده می‌توانید، ولی پس از این که قرنیه در شش ماهگی شکل گرفت، دیگر امکان تغییر و شبیه‌سازی‌اش نیست.»
۳۰ جنوری ۲۰۱۲: سرباز نیروی نظامی ایالات متحده نشان انگشت مرد افغان در پکتیا را می‌گیرد. (عکس از: نیروهای نظامی ایالات متحده)
در بخش دیگر گزارش یادشده، «آژانس خبری روز» از زبان صدیق صدیقی می‌نویسد: «همچنان این تذکره یک کارت بسیار پیشرفته می‌باشد که در داخل خود حافظه معلومات (chip) را دارد که تمام معلومات را درمورد شخص دارنده تذکره ثبت می‌کند و هفت نمبر رمزی را نیز دارا می‌باشد.» این بدان معناست که کارت تذکره الکترونیکی افغانستان یک کارت ساده نیست که فقط عکس و چند معلومات جزیی درمورد فرد در روی آن کارت به چاپ برسد، بلکه کارت هوشمند دارای حافظه است که با کمپیوتر رابطه برقرار کرده می‌تواند و با یکبار گذاشتن کارت در ماشین‌های مخصوص کارت‌خوان، تمام معلومات مکمل فرد مذکور در صفحه کمپیوتر ظاهر شده می‌تواند.
در فصل «اداره نفوس» سند رهنما، دولت ایالات متحده از نظامیانش می‌خواهد که «تمام افرادی که در ساحه عملیاتی زندگی می‌کنند، باید شناخته و با معلومات مکمل بیومتریک شان که شامل عکس چهره، عکس قرنیه چشم، نشان هر ده انگشت و شهرت مکمل شان می‌گردد، درج شوند.» و در ادامه این فصل تاکید می‌ورزد که جمعاوری معلومات بیومتریک تنها شامل شورشیان نیست بلکه تمام نفوس آن ساحه را دربرمی‌گیرد:
«جمعاوری معلومات بیومتریک هر فرد بسیار مهم است... [قطعه‌های نظامی باید بدانند] کی در کجا زندگی می‌کند، کی چه می‌کند، کی باشنده این منطقه است و کی نیست... آنان کی هستند، چه می‌کنند و با کی خویشاوندی دارند.»
در ۲۰۰۷، دولت پاکستان با همکاری «کمیساریای عالی سازمان ملل متحد برای مهاجرین – یو.ان.ایچ.سی.ار» کارت «مدرک ثبت» را به افغان‌های مهاجر در آن کشور توزیع نمود که در آن معلومات بیومتریک حدود یک و نیم میلیون مهاجر ما جمعاوری شده‌است. هدف اصلی این پروژه ثبت معلومات بیومتریک افغان‌ها بود چون عملا دارندگان این کارت‌ها از هیچ تسهیلاتی در آن کشور نسبت به مهاجران ثبت‌نشده برخوردار نیستند. دیتابیس این کارت‌ها به‌صورت کامل در اختیار دولت امریکا و بعضی کشورهای دیگر غربی قرار گرفته‌است. افغان‌هایی که به سفارت امریکا در اسلام‌آباد مراجعه نموده‌اند، می‌گویند که تمام معلومات این کارت شان در نزد سفارت موجود است.
اگر افغانستان را با تمام کشورهای همجوارش و منطقه مقایسه کنیم، درمی‌یابیم که از جمله‌ای فقیرترین کشورها به شمار می‌رود ولی چرا این سرزمین شوربخت به چنین فناوری پیشرفته دست می‌یابد. حتا در اکثر کشورهای اروپایی خبری از تذکره الکترونیک نیست و اخیرا انگلستان اقدام به توزیع تذکره الکترونیک درمیان شهروندانش نموده‌است. هنوز در افغانستان، یک فاکولته نسبتا معیاری تکنالوژی معلوماتی وجود ندارد و در بیشترین شرکت‌های مخابراتی و انترنیتی، انجینران هندی و پاکستانی کار می‌کنند. ولی دولت افغانستان چه چوب جادویی را در دست دارد که باوجود نداشتن افراد مسلکی و فناوری، گاهی صاحب ماهواره می‌شود و گاهی هم تذکره الکترونیک. جواب را دگروال کریگ اوسبورن در سخنرانیش می‌دهد که «تسلط بر هویت افراد» است، یعنی معلومات هر شهروند افغان از طریق دولت افغانستان زیر نام تذکره الکترونیک وغیره جمعاوری شده و دودسته تقدیم دولت امریکا می‌گردد.
ماشین‌های پیشرفته چاپ تذکره الکترونیک (عکس از سایت «اداره توزیع تذکره الکترونیکی»)
