داماني دورې دپرمختګونو په اړه دیوې لویدیځې ورځپاڼې شننه امانی

په داسې حال کې چې په کراتو ویل کیږي،چې افغانستان یوازې او یوازې دنړیوالې ټولنې په مرسته او دامریکا دشتون په صورت کې ممکن پرمختګ او ترقي وکړي خوبرعکس دتیرو سلو کلونو واقعیتونه داخبره تایدوي چې کله زموږ هیواد په خپلواکه توګه دپرمختګ لار خپله کړې،ډیر پرمختګونه یې ترلاسه کړي دي خو بهرنیو لاسوهنو بیا هیواد دویجاړۍ لور ته رهبري کړی دی.

دافغانستان خلک تر څو پورې،چې دیوملي اوډیموکراتیک ځواک تررهبرۍ لاندې دبهرنیو نیواکګرو او کورنیو خاینانو څخه ځانونه خلاص نه کړي، داوسني فاسد او پردی‎پال تپل شوی نظام په چوکاټ کې اقتصادي خودکفايي،ټولنیزې ودې،تمدن او عدالت ته رسیدل ناشونی دي.کابو نهه لسیزې وړاندې داماني دورې اصلاحات لویدیځو رسنیو په آسیا کې دبې مثاله بدلونونو په توګه یادکړل،چې هغه مهال حتی هند او چین له دې کاروان او بهیر څخه ډیر وروسته پاتې وو.لاندې ددې ډول لیکونه څخه یوه یې وړاندې کیږي.

سخی جان، د روسې ضد مقاومت جګړې مبارز

سخی جان، د روسی ضد مقاومت له مبارزانو څخه وه چی په پوره میړانه د نیواکګرو اود هغوی چوپړانو د جګړې لښکر ته ولاړ او له هیواد څخه د روسانو په وتلو سره یی، خپل ټوپک کیښود او په غریبی کی ولی په لوړ همت یی ژوند وکړ. «د افغانستان همبستګی ګوند» د هغه سرښندونو او د دغی زیارکښ انسان نرم شخصیت ته په احترام کولو چی په خواشینۍ سره څه موده مخکی سترګی له نړۍ څخه پټی کړی، په لنډه توګه د هغه د ژوندانه کړنې خپروي.

غلام سخی د جمعه خان زوی په ۱۳۳۴ لمریز کال کی د خیوی ولسوالی، د قلعټک د پشه‎ای ملیت په یوې بیوزله کورنۍ کی نړۍ ته راغی. پلار یی بزګر و چی په ډیرو ستونزو کی یی شپی ورځی تیرولی. غلام سخی د دی په خوا کی چی ښونځی ته تللو د ځمکو پر مخ یی کار کاو. د سیدجمال الدین د لیسی د شپږم ټولګی زده کونکی وه چی پلار یی ومړ او د څلور کسیزی کورنۍ مسئولیت د هغه په غړه پاتی شو. غلام سخی اړ شو چی د بزګرۍ او د محصولاتو پلورلو لپاره، ښونځی پریږدی. هغه سخت کار کاوه تر څو د خپلې کورنۍ ته یوه مړۍ ډودۍ پیدا کړي.

په ١٣٠٣ (١٩٢٤) کال کی یو شمیرملایانو او سخت دریځو روحانیانو د انګلیسانو په لمسون د امان الله خان د دولت پر خلاف لاس په مبارزه پوری کړ . خلک یی اړو دوړ ته وهڅول او دامان الله د وخت اصلاحات یی د اسلام پرخلاف وکڼل. دغه مترقی او وطن پالونکی یی کافر وشمیره او جهاد یی دده پر خلاف اعلان کړ نو لدی کبله د سهیل په لوراخوډب شروع شوه. دولت سره ددی چی بلواګروته یی ماتی ورکړی مګر په سل‎هاو تنه سرتیري پکی ووژل شول. نو د امان الله خان په وړاندیز د «علم او جهل څلۍ» په کابل کی د ځان تیریدنی د نمانځنی له کبله جوړه شوه چی تراوسه پوری د کابل د ژوبڼ تر څنګ پخپل ځای پای ده.

له امان الله خان څخه زدکړه: واړه عملی ګامونه له لوړو باټو ښه دي

امان الله خان پر هیواد او پرمختګ مین پادشاه په توګه، د هیواد پرمختګ او ویاړ لپاره له کوچنیو لارو ګټه پورته کوله. په کال ۱۳۰۳ کی د پغمان په لویه جرګه کی برسیره پر دی چی د انګلیس روزل شوی ملایانو له لوری تر سخت فشار لاندی و ترڅو د هغه ولسی‎حکومت کمزوری کړی ولی هغه جدی هڅه وکړه چی استازي دی ته وهڅوی ترڅو د هیواد پرمختګ لپاره ګامونه پورته کړي. ددې جرګې لاسوندونه د «دارالسلطنه لوی جرګې پیښې» په نامه خپاره شول چی یوه نسخه یی د افغانستان په ملی آرشیف کی موجوده ده. یوه برخه یی چی د «وطنی پوښاک اغوستلو باندی ټینګار» تر نامه لاندی ده زما توجه ځان ته راوګرځوله چی دلته یی راوړم:

یوه تاریخی پرتله، له شاه امان الله خان څخه په بخښنې

د ۱۳۹۴ کال د غبرګولى په ۹ مه نیټه (۲۰۱۵ کال می ۳۰) «یک تلویزیون» له شرمه ډک لاسوندونه خپاره کړل او په هغو کی داسی ښودل شوی وو چی حسین نصرت د دریمې حوزې آمر وروسته تر هغې چی خبر یی ترلاسه کړ چی سید ظاهر هاشمی د دیارلسمې حوزې آمر د هغه د خوښې نجلۍ خپله کړی او د پل سرخ په سیمه کی یو هوټل ته تللی، له خپلو ساتونکو سره یو ځای پر هوټل برید کوی او هغه سره لاس او ګریوان کیږی. نجلۍ له ډاره ځان د هوټل له دوهم پوړ څخه لاندی غورځوی چی په پایله کی یی پښه ټپی کیږی. په همدی ګزارش کی د ضیاګل په نوم ښځې عریضه هم وښودل شوه چی سمونمل نصرت د کار مخکی وړلو په بدل کی له هغې څخه غوښتي وو چی جنسی اړیکه ورسره ټینګه کړي.

ملا محمدشاه

حاجي ملا محمد شاه غازي د افغانستان د سویل لویدیځ او په ځانګړې توګه په فراه ولایت کې د ملي مقاومت د جبهاتو مبارزینو او د شوروي یرغل پروړاندې د میهني جګړې رښتینی قومندان و چې د روسي نیواکګرو او د دوی د مزدورانو پروړاندې یې ماتې نه مننونکې مبارزه کوله. هغه د تنظیمي جګړو او د خلکو شتمنیو له لوټولو لرې توب غوره کړ، د څوکیو او شتمنیو غوښتونکی نه و او په فراه ولایت کې د ځواک، نفوس او د سیمې خلکو پلوي درلودلو سره تر پایه عزت او بې وزلۍ کې په نیک نوم ژوند وکړ. د طالبانو په توره دوره کې بندي او وشړل شو او په پای کې د ایران ناولي رژیم لخوا د یوې خاینانه دسیسې په لړ کې وتښتول شو او په شهادت ورسید.

ملا محمد شاه د فقیرآغا جان زوی، د فراه ولایت د بالابلوک ولسوالۍ د کنسک کلي منځني شاخ کې د ۱۳۱۱ کال د زمري په ۱۲مه یوه متوسطه کورنۍ کې وزږید. هغه خپلې دیني زده کړې هلمند ولایت کې ترسره کړې او په ۱۳۳۳ کال کې د ۲۲ کلونو په عمر د عسکرو لیکو ته ورننوت او نظامي لومړني تاکتیکونه یې زده کړل.

شاه‌محمد ولی خان دروازی

ولی خان دروازی د بهرنیو چارو وزیر د حربيه (ملی دفاع) وزیر او د غازی امان الله خان نائب السلطنه زموږ د هیواد یو واقعی آزادۍ غوښتونکی شخصیت وه چی د انګلیسی نیواک او استبداد په وړاندی د افغانستان د خپلواکۍ لاس ته راوړلو په مبارزی کی ئی مهم نقش درلود، هغه د لمړې ځل لپاره د امانې دولت له خوا د ګرځنده سفیر په توګه د افغانستان سیاسی اړیکې د نړۍ هیوادونو سره د یو خپلواک او مستقل هیواد په توګه ټینګې کړې. اروپایی، امریکایی او اسیایی هیوادونو ته یی سفرونه وکړل تر څو د افغانستان ملې پیژنده، استقلال او خپلواکۍ وروپیژنې.

افشار

څو ورځې وړاندی د افشارو غر ته وختم، او هغه مورچلونه می ولیدل له کوم ځایه چی د تنظیمي کرغیړنو جګړو پر مهال، د شورای نظار، اتحاد اسلامی او حرکت اسلامی ډلو له خوا زمونږ پرهزاره هیوادوال یرغل کیده. دغو ځناورو ډلو ټپلو د وحدت ګوند له سړي وژونکو سره په جګړه کی د افشارو په سلګونه بی ګناه ښځې او سړي او ماشومان په بی‌رحمانه توګه ووژل او د هغوی پر مال او ناموس یی یرغل وکړ.

ددغه غر له لوړې څوکې می انځورونه ونیول چی د «افغانستان همبستګۍ ګوند» د قدروړ سایټ ته یی وړاندی کوم.

خانم ګل
خانم ګل چی خپل دوه ورونه یی په افشارو کی له لاسه ورکړی. پوره کیسه یی دلته ولولی.

د بشري حقونو څارونکې ډلې په خپل یو کره او باورې راپور کې د شورای نظار او لنډ محاله دولت د چارواکو له خولې لیکې، چې د افشارو په سیمه کې د وحدت ګوند سره په جګړی کی د بیوزلو هزارګانو پر وړاندې د جګړی پلان د جمعیت او شورای نظار، اتحاد او د ربانې د دولت جګپوړو چارواکو لخوا ترتیب او تصویب شوې و.

«د افغانستان لپاره د عدالت پروژه» یو خپلواک او غیر دولتي بنسټ دی، چې په افغانستان کې د افشارو او ورته نورو نظامي عملیاتو په اړه د ۱۹۷۹ کال څخه تر د ۲۰۰۱ کال پورې پلټنې کړي او په خپل هغه ګزارش کې چې د ۲۰۰۵ کال د جنورۍ په میاشت کې خپور کړ، د دغو عملیاتو په اړه داسې سپړنه کوي.

دغه ډله ییزه وژنه چې د ۱۹۹۳ کال د فبروري په لسمه نیټه پیل شوه، ټول هغه ځواکونه چې په دی جګړه کې یې ګډون درلود، مخکې له یرغل څخه د کابل دننه او شاوخوا سیمو کې ځای پر ځای شوي وو.

مقالی

هنر او ادبیات

د تاریخ له پاڼو څخه

مونږ 696 میلمانه آنلاین لرو