په بدخشان کې د دولت او طالبانو د جګړې اصلی قربانیان، عامه وګړي دي
- کټګوري : گزارشونه
- لیکونکی: نیکمحمد پایدو
- نیټه: سه شنبه, 26 سلواغه 1395
په بدخشان کې د طالبانو د ځاي په ځاې کیدو له وخت څخه، د دغه ولایت خلک ډیر تریخ ژوند تیروی. او په ستونزمن ژوند یی تیاره خپره شوی ده د جنګسالارانو او طالبانو ظلم سربیره، اوس د مرګ، قحطی، ولږه، چاودنې، ځانمرګې او سرګردانې ویره هر شیبه د هغوي ژوند ګواښی.
ځایی اوسیدونکی داسی ډیری کیسې لری چی، په دغه ولایت کې طالبان په کراتو د ماتې او منځه تللو سره مخ شوي و خو د دولتی لوړ پوړو چارواکو په فرمان سره، عملیات ودریدلې او د شاتګ امر ورکول کیږی. تر دی چې د سرغړونې په وخت کې، نظامیان د هوایی بریدونو لاندی نیول شوی دی.
په دغه ولایت کې د طالبانو د ځواکمنیدو لپاره ښکاره او پټو مرستو سربیره، د زمرودو کانونو د کنټرول پر سر د سیمیزو قومندانانو تر منځ تضاد په بدخشان کې د طالبانو د واکمنیدو یو بل لامل دی.
د بدخشان په مختلفو ولسوالیو کې د طالبانو ځاي پر ځاي کیدل او قدرتاخیستل په یوه شپه کې نه دی ترسره شوی بلکه د کړنلارې له مخې قدم په قدم سره پلې شوی ده. په لومړیو کې، په مختلفو کلونو کې ډلې – ډلې تبلیغیانو دغو سیمو ته تګ او راتګ درلود او یا د مختلفو مذهبی مدرسو له لاری یی خلک په ذهنی ډول د طالبانو سختدریزې مفکورې ته چمتو کړل. وروسته، د ۱۳۹۸ کال د زمری په میاشت کې د کران او منجان په ولسوالیو کې د بهرنیو ډاکټرانو لس کسیز ټیم د عیسویت تبلیغ په تور ووژل شو او په ادامه کې یی «د عسویت تبلیغ تورونو» ته ډیره لمن ووهل شوه. د هغې څخه وروسته، پراخه تبلیغات په لاره واچول شول چی ګواکی «د آغا خان پراختیایی بنسټ» د ناصر خسرو د قبر جوړولو په پلمه، پلان لری د عیسویت لپاره مذهبی مرکزونه او اسماعیلیهو لپاره لوی جوماتونه او همدارنګه د نڅا او رنډيتوب لپاره هوټلونه جوړ کړی. دغه ټول تبلغات ددې لپاره و چی په دغه سیمه کی د یو بنسټپاله حرکت لپاره د خلکو ذهنیت جوړ شی چې یوبل پسی پر مخ وړل کیدل.
په بدخشان کې روغتیایی مرکز ته د امیدوارې ښځې لیږدول(د فیسبوک څخه انځور)په پیل کې، طالبانو خپل چریکې بریدونه د وردوج، تګاب، کشم، درایم او تشکان ولسوالیو له کلو څخه پیل کړل. د وخت په تیریدلو سره، یو شمیر غړو یی د کشم، درایم او تشکان په ولسوالیو کې د جنګ څخه لاس واخیست او د دولت سره یوځاي شول او یا هم د خپلو سیمو څخه یی د وردوج ولسوالې ته شا تګ وکړ. طالبانو په بدخشان کې د تګاب ولسوالی ټولې سیمی پرته د ولسوالی له مرکز څخه په خپله ولکه کې راوستی او تر دی چې د کشم ولسوالی کلې یی د ګواښ لاندی راوستی دی. طالبانو په تدریجی ډول د وردوج ولسوالې ډیرې کلیو د نیولو سربیره، د یمګان ولسوالې او د جرم ولسوالې ځانګړی برخې یی هم په تدریجی ډول تر خپلې ولکې لاندی راوستلی او جنګ لمن یی شغنان، راغستان، یاوان، کوهستان، یفتل او د درواز ولسوالیو ځینو برخو ته وغځوله.
سلګونو چیچنی، تاجیک، ایغوری، اوزبیکستانی او ترکمنستانی طالبان د طالبانو په لیکو کې شتون لری او د جګړو اصلی برخې رهبری کوی. په هره سیمه کې، بهرنې طالبان د خپلو کورنیو سره یوځاي په سپین رنګه کیږدیو کې ژوند کوی چې شمیر یی په هر سیمه کې ۴۰۰ تنو ته رسیږی. ټول خلک هغوي ګوری خو د دولت او بهرنیانو جاسوسی آلوتکې نه! د هغوی دنده د جګړې رهبری او نظامی زدهکړی لکه د سړک غاړی بمونه او د جنګې تکتیکونو نور ډولونه دي.
د طالبانو ځاي پر ځاي کیدل او واکاخیستل د جنګ او وینو تویولو سره یوځاي وو او ځوانان، ښځې، ماشومان، سپینږیری او د سیمې بیوزله اوسیدونکې د ناورین له اصلی قربانیانو څخه دی. هغوی خپل هر څه د لاسه ورکړی دی:
- د طالبانو تر ولکې لاندی سیمو نیمایی برخې ښځو، په جګړو او د دولت په بمبارونو کې خپل خاوندان او کور ته ډوډی راوړونکې له لاسه ورکړی دی. سربیره پر دی، یو شمیر انجونې تښتول شوی او ورکې شوی دی چې تر اوسه د هغوی د برخلیک څخه خبر نشته.
-د طالبانو ډلې چې هر کلې ته رسیږی، د هغه ځاې اوسیدونکو ته امر کوی چې خپل زامنو څخه مجاهد جوړ کړی او د هغوی دری وخته ډوډۍ چمتو کړی او جومات ته یی راوړی. دغه مسئله د ډیره خلکو ۹۹ سلنو لپاره چې د خپلې کورنې لپاره د یو وخت ډوډۍ چمتو کولو وس نه لری، څو چنده بدمرغي شمیرل کیږی. اربکیان هم د خپلې ولکې لاندی سیمو د خلکو په حق کې همدغه کار تر سره کوی.
-د طالبانو له خوا د یوی ولسوالې د نیولو وروسته، دولت دهغې ولسوالې د مامورینو او ښوونکیو تنخوا بندوی او د عامه خلکو د بیکاری ګراف پورته ځې چې په پایله کې پیرلو او پلورل لږوالی مومی اقتصادی ستونزی د ناورین په ډول ډیروالې مومی. اربکیان او په ځانګړی توګه د وردوج ولسوالې اربکیان دغې ولسوالۍ ته د خپلې خوښې مطابق د لومړنیو توکو لږ مقدار لیږد اجازه ورکوی چی په پایله کی د قیمت لوړوالی او غذایی موادو کموالی سبب ګرځي.
-طالبان د ویری او ډار فضا رامنځه ته کولو لپاره، هر وخت په قصدي توګه یو شمیر خلک په ډولا ډول پلمو د ټولو خلکو په مخ کې وژنی. د بیلګې په توګه، د وردوج په ولسوالې کې د طالبانو مشرتابه ټیم یو تن داخلی طالب یی چې د تاجیکستانی بهرنې طالب سره یی شخړه وکړه او ورته یی ویلې وو چې ستاسو کورنیو په تاجیکستان کې تر اوسه له نڅا څخه لاس نه دی اخیستی خو تاسی زموږ د مسلمانولو په فکر دلته راغلې یی، د ونې سره یی وتاړه او د ونې سره یی یوځاي د عامه خلکو د سترګو په وړاندی اره کړ.
همدارنګه بهرنې طالبان د جنګی بندیانو څخه یو شمیر یی خپلو ښځو او کمعمره ځامنو خواته وړی هغوی دی ته اړباسی چې د قربانی سر پریکړی تر څو د سر غوڅول لاری چاری زدهکړی.
د طالبانو د ولکې لاندی سیمو د خلکو د وینا پر بنسټ، بهرنې وسلوال خپلو لیکو سره نوی یوځاې شوی افغانانو ته، د سر پریکولو زدهکړی ورکوی. یو ځل، کله چې یو بهرنې طالب چاړه د سیمیز طالب لاس ته سپاری تر څو د اردو د نیول شوی سرتیری مرۍ پریکړی، سیمیز طالب چاړه راخلې خو دغه ځناوریز کار نه شی تر سره کولای او بیهوښه کیږی. بهرنی طالب هغه په هوښ راوړی، لاس یی نیسی او د سر پریکول ورزده کوی.
-د دولت په بریدونو کې، عامه خلک د طالبانو څخه ډیر ځانې او مالې زیان ګوری.
- د طالبانو تر ولکې لاندی سیمو کې د هلکانو او انجونو د ښونځیو، روغتیایی چوپړتیاو او بنسټیزو کارونو څخه کوم خبر نشه.
